Tolstoy’un Eğitim Anlayışı
“Eğitim bir insanın başka birini aynı kendi gibi yapma eğilimidir.”
Dönemin eğitim anlayışı bireysel ihtiyaçlarını karşılamadığı için eğitimini yarıda bırakan Tolstoy’un eğitim alanına yönelmesi onun ‘Rus yazarları kim için yazıyor?’ diye sorgulamasıyla başlar. O’na göre, eğitimsiz Rus köylüleri için edebiyat gereksizdi. Yazdıklarını okuyamıyorlarsa, bunu onlara öğretmeliydi.
Tolstoy “Ulusal Eğitim Üzerine” adlı makalesinde eğitimi, “eşitlik arzusuna ve bilgiyi artırmaya dair değişmez bir eğilime ya da dürtüye dayanan insan faaliyeti” olarak tanımlar.
Eğitim amaç mı araç mı?
Tolstoy eğitim kavramının yerine kültür kavramını koyarak meseleyi çözdü. Kültür, eğitim, öğrenim ve öğretim kavramları arasında açık bir ayrım yapılması gerektiğini ileri sürdü. Kültür, bireyin karakterini biçimlendiren tüm toplumsal güçlerin toplamı olarak tanımlanıyordu.
“Eğitim kısıtlama altındaki kültürdür. Kültür özgürdür.”
Tolstoy, 1859 sonbaharında Yasnaya Polyana’daki geniş malikânesinin bir odasında okulunu açtığı zaman Rusya’da köylü çocuklarının ücretsiz eğitim alma imkânları yoktu. Ara sıra çiftliklerden biri, adam başına yüksek ücretlere bir rahip veya eski bir asker tarafından az sayıda çocuğa eğitim vermesiyle övünürdü. Konular temel düzeydeydi, yöntem ise sonuçları işe yaramaz bir yumruk ve ezber karışımıydı. Tolstoy’un tümüyle özgün pedagojik yöntemlere dayanan bir halk eğitimiyle değiştirmeye çalışarak iyileştirmek istediği durum ise buydu.
Tolstoy eğitimin ücretsiz ve gönüllü olması gerektiğine inanırdı. Çocuklar öğrenmeye kendi rızalarıyla gelmeliydiler, zira eğer eğitim iyi bir şey ise, soludukları hava kadar gerekli görülmeliydi.
Tolstoy düşüncelerini yaymak için çıkardığı Yaysana Polyana adlı dergide “Öğretimde tek bir ölçüt olduğunu kabul edelim: Özgürlük” diyordu. ‘Özgürlük’ kavramı Tolstoy’un eğitim anlayışının en temel ilkesiydi. Tolstoy eğitim üzerine yaptığı hemen her çalışmada özgürlük kavramını vurguladı ve eğitimin gönüllü olması gerektiği, hiçbir otorite tarafından bir yaptırıma dönüştürülmemesi gerektiği üzerinde durdu.
Köylülerin çocuklarına yönelik İ. Poliana köyünde Jasnaja Poljana adında bir okul kuran yazar, açtığı bu okulda çocuklara onları bütünüyle serbest bıraktı. Eğitimde okulların değil, hayatın belirleyici olduğu bilinci doğrultusunda, öğrencilerin kendi yöntemlerini geliştirmelerine izin verdi. Okulu terk etmek ve okula kaydolmak tamamen serbestti. Sınavlar, ödüllendirme ve cezalandırma sistemi yoktu.
Eğitimin başlıca amacı, çocuklara olabildiğince az şey öğretmek ve onların bütün insanların eşit ve kardeş olduğunu fark etmelerini sağlamaktı. Eğitim yerine kültür kavramını koydu öğrenmenin eğitim değil, kültür süreci olduğunu düşündü.
Leo Tolstoy’un bu eğitim anlayışı,20. yy da “özgür okulların” gelişimini de büyük ölçüde etkiledi.
