1900 yılının başında, Ulyanov’un iç sürgün cezası sona erdi; kendisi kısa süre sonra, devrimci çalışmasını daha özgürce yürütebilmek amacıyla gönüllü olarak ülke dışında sürgün yaşamayı seçti. Yakın yoldaşı ve hayat arkadaşı Nadejda Krupskaya da kısa süre sonra ona katılacaktı; ikili 1898’de, her ikisi de Sibirya’da iken evlenmişlerdi. Ulyanov 1901’de bütün dünyanın kendisini tanıyacağı takma adı benimsedi: Lenin.
Lenin’in Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) içinde önderliğini yapacağı siyasi akımın billurlaşması, 20. yüzyılın şafağından 1905 devrimci yükselişine kadar süren bu dönem içinde gerçekleşti. Lenin’in bu dönemde yazdıklarının daha erken aşamadaki çalışmalarında sergilediği klasik Marksizm ile tutarlı olduğunu görüyoruz; ama “Leninizm” açısından hayati önem taşıyan bazı ayırt edici temalar üzerinde de gittikçe daha fazla durmaktadır. Oysa başlangıçta, Georgi Plehanov, Yulius Martov ve başkalarıyla birlikte RSDİP içinde devrimci Marksist bir akımın en etkileyici ve düşüncelerini iyi ifade eden önderlerinden biriydi yalnızca.
“Hareketimizin Acil Görevleri” (1900) bu akımın gazetesi İskra’nın (Kıvılcım) ilk sayısında yayınlanan önemli bir yazıydı. Üzerinde odaklaştığı noktalar şunlardı: “Sadece boş akşamlarını değil, hayatlarının tamamını [mücadeleye] adayacak” devrimcilerden oluşan, titiz bir şekilde örgütlenmiş, merkeziyetçi bir partinin gerekliliği; politik ve ekonomik taleplerin bir arada kullanılmasının gerekliliği; reformizmin reddedilmesinin, reform mücadelelerinin işçi sınıfına dayanan uzlaşmaz bir devrimci strateji ile iç içe geçirilmesi. Ne Yapmalı? Hareketimizin Yakıcı Sorunları başlıklı ünlü polemik broşüründen buraya alınan pasajlar, RSDİP içinde bulunan ve Lenin’in ademi merkeziyetçi ve reformist olarak nitelediği “Ekonomist” akıma (özellikle İskra’nın rakibi olan Raboçeye Dyelo [İşçi Davası] ve onun sözcülerinden biri olan Aleksandır S. Martınov’a) karşı sert bir polemik yürütmektedir. Öte yandan, bu broşür aynı zamanda devrimci hareketin ve işçilerin verdiği mücadelelerde son dönemde yaşanan deneyimleri de gözden geçirmekte, İskra eğilimi içinde kendisinin ve arkadaşlarının RSDİP’in bir devrimci işçi partisi olarak taşıması gerektiğini düşündükleri özelliklerin üzerinde durmaktadır. 1903’ün başında Lenin’in bir başka önemli çalışması yayınlanacaktır: Burada bazı pasajlarını aktardığımız Kır Yoksullarına çalışması, Lenin’in Rusya’nın dev köylülüğünü Çarlık istibdadına karşı mücadelede kilit bir müttefik olarak analiz etmek ve kazanmaya çalışmak bakımından öncülük yaptığını ortaya koyar.
Bu dönemde şekillenmekte olan çok farklı devrimci örgütlerin karşısında, RSDİP’in daha ileri düzeyde sağlamlaştırılması artan bir önem kazanıyordu. Bir yanda, Marksizmin bazı unsurlarını Narodniklerin köylü yönelişi ile harmanlayan, buna Marksist RSDİP’in bütünüyle yabancı olduğu bireysel terörizm eğilimini ekleyen Sosyalist Devrimci Parti (SR’ler diye bilinir) vardı. RSDİP’in en sağ kanadından kopanlar ise, Çarlığın yerine modernleştirici bir kapitalizme yaslanan bir demokratik cumhuriyet kurmayı amaçlayan liberal Meşrutiyetçi Demokratlar partisini (Kadetler diye bilinir) kurmuşlardı. Temmuz-Ağustos 1903’te RSDİP Brüksel ve Londra’da uzatılmış bir İkinci Kongre topladı. İskra’cılar, bu kongreyi RSDİP’i güçlü bir Marksist parti haline getirmek için kullanmayı amaçlıyorlardı.
İskra çevresinde toplanmış olanlar RSDİP’in İkinci Kongresi’nin müzakerelerine gerçekten de hâkim oluyorlardı, ama Kongre’nin son safhasında kendi aralarında hiç beklenmedik ve inanılmaz derecede sert bir bölünme ortaya çıkacaktı. Martov önderliğindeki azınlık hizbi (Menşevikler) ve Lenin önderliğindeki çoğunluk hizbi (Bolşevikler) uzlaşmaz bir ihtilafa düşmüşlerdi. Saygın bir konumu olan Plehanov başta Bolşeviklerin yanında yer alıyor, ama Kongreden sonra Menşeviklere geçiyordu. Bu da İskra’yı Menşevik kontrolü altına sokuyordu. Bölünmenin Martov’un parti üyeliği için geniş bir tanım getirmek istemesine karşılık Lenin’in daha dar bir tanımda ısrar etmesinden kaynaklandığına dair bir efsane vardır (bu konudaki oylamayı Lenin yitirecektir). Ama olayların patlak vermesine yol açan, Lenin’in İskra yayın kurulunu altı üyeden üç üyeye (Plehanov, Lenin, Martov) indirmeyi önermesiydi (Lenin bu oylamayı kazanacaktı). Bu öneri, iki yaşlı ve saygıdeğer yoldaşın, yani Pavel Akselrod ile Vera Zasuliç’in, yayın kurulu dışında kalmasına yol açıyordu. Bu bölünmeden sarsılan, ama kendi pozisyonunun haklılığından emin olan Lenin, hikâyeyi kendi açısından Bir Adım İleri, İki Adım Geri’de anlatacaktı. Bu, aynı zamanda Rosa Luxemburg’un bu broşüre yönelttiği Menşevik yanlısı eleştiriye cevap olarak Lenin’in kaleme aldığı daha kısa (ve burada yayınlanmakta olan) bir yazının başlığıdır. (Bu büyük Marksistin Menşeviklere sempatisi kısa sürede ciddi şekilde aşınacaktı, ama yazdığı yazı –“Rus Sosyal Demokrasisinin Örgütsel Sorunları”– yeniden ve yeniden piyasaya sürülmüştür. Bir defasında da başlığı “Leninizm mi, Marksizm mi?” olarak konmuştur –tabii bu başlık Luxemburg’un ölümünden yıllar sonra uydurulmuştur.)
Lenin başlangıçta RSDİP’in Bolşevik ve Menşevik hiziplerinin arasında ilkesel farklılıklar olmadığı kanısında olmakla birlikte, Menşevik İskra kapitalizm yanlısı liberalleri, yerel yönetim organları olan Zemstvo’lar aracılığıyla demokratik reformlar için mücadeleye teşvik etmeye odaklanacak bir kampanya önerince, fikrini keskin bir biçimde değiştirecekti. 1904 yılında, çok sert bir dille kaleme alınmış “Zemstvo Kampanyası ve İskra’nın Planı” başlıklı polemiğinde, Lenin (buraya alınan pasaja bizim koyduğumuz başlıkta ifade edildiği gibi) “Liberalizme Boyun Eğmeye Karşı” bir çıkış yapmıştır. Menşevikler ile Bolşevikler arasında şimdi ilkesel bir fark doğmuştu: İlki bir işçi-kapitalist ittifakını savunuyordu, ikincisi bunun karşısına bir işçi-köylü ittifakını çıkarıyordu.
V. İ. Lenin
Seçme Yazılar: Devrim, Demokrasi, Sosyalizm
Lenin’in 1895-1923 yılları arasında yazdığı kitap, makale ve politik belgelerden bölümler ve parçalar içeren bu kitapta Paul Le Blanc tarafından yapılan Revolution, Democracy, Socialism: Selected Writings (Pluto Press, Londra, 2008) adlı derleme esas alınmıştır. Le Blanc’ın yaptığı bölümlemelere sadık kalınmış, derleyenin, her bölümün başına yazdığı açıklayıcı notlar da korunmuştur.
