1. Başlığa taşıdığımız niteliklerin ilkinden başlarsak, bir hükümdarın cömert olarak tanınmasının iyi bir şey olduğunu söylemek isterim. Ne ki, böyle tanınacaksın diye cömertlik göstermen seni ancak batırır, çünkü cömertliği olması gereken biçimde mantıklı kullanacak olursan, adın ne cömerde ne de cimriye çıkar. Ama hükümdar, insanlar arasında adının cömerde çıkmasını istiyorsa, şatafat ve gösterişten uzak kalamaz. Böyle yapan hükümdar da tüm varsıllığını bu tür etkinliklerde yiyip bitirir. Sonunda adının cömert olarak kalmasını istiyorsa, sınırsız bir biçimde vergi alır ve başka zorlamalar getirerek halkını cendereye sokar, kısacası, para sağlamak için yapamayacağı şey yoktur. Bu da uyruğunun gözünde nefret uyandıracak; yoksul düşünce de saygınlığını yitirecektir. Ayrıca cömertliğiyle az kişiyi mutlu ettiği, çok kişiyi kırdığı için en ufak bir sarsıntıyı duyumsar ve en ufak bir kargaşada iktidarını yitirmekle burun buruna kalır. Durumu gören hükümdar geri adım atmaya kalkınca da bu kez adı cimriye çıkar.
2. Adının cömerde çıkmasını bekleyen herhangi bir hükümdarın zarar görmeden bu sanla anılması olanaklı değildir. Ne ki, eğer akıllı biriyse, adının cimriye çıkmasından gocunmamalıdır. Çünkü zaman içinde tutumlu davranmış olmakla gelirinin kendisine yeterli geldiğini, düşmanlarına karşı kendisini savunabildiği ve halkını sıkıntıya sokmadan tasarımlarını yaşama geçirebildiği ve adının daha çok cömerde çıktığının ayırdına varacak, ardından, hiçbir şeyine dokunmadığı büyük çoğunluğa cömert, bir şey vermediği azınlığa cimri gözükecektir. Zamanımızda adı cimriye çıkmışların dışında büyük işler yapana rastlamadık, ötekiler batmışlardır. Papa II. Giulius papa olabilmek için cömert sanından yararlanmışsa da savaş yapabilmek için bu sanını bir tarafa bırakmıştır. Günümüzdeki Fransa Kralı XII. Louis halkına olağanüstü vergiler koymadan birçok savaş yapabilmişse, bunun nedeni gereksiz harcamaları tutumluluğunu öne çıkararak önlemiş olmasındandır. Şimdiki İspanya kralı cömert davranmış olsaydı, tüm bu girişimlerini yapamaz ve başarılı olamazdı.
3. Buna göre bir hükümdar uyruğunu soyup soğana çevirmediği, ülkesini savunabildiği, yoksullaşmaktan ve aşağılanmaktan kaçınabildiği, açgözlülük etmediği için cimri diye tanınıyorsa, kendini hor görmemeli. Çünkü bu niteliği bir hükümdarı ayakta tutan kusurlardan biridir. Birileri çıkar da bana Caesar cömertliğiyle imparator oldu, birçokları da cömert oldukları ya da öyle bilindikleri için yüksek mevkilere ulaştılar derse, ben de ona, ya sen doğuştan hükümdarsın ya da olmak yolundasın, derim. Birinci durumda cömertlik tehlikelidir. İkinci durumda cömert olarak bilinmek gereği vardır. Caesar, Roma imparatoru olmak isteyenlerden biriydi. Ama iktidara geldikten sonra uzun süre yaşamış olsaydı ve giderlerini kısmamış olsaydı imparatorluğu batırırdı. Bu sözüme karşılık olarak gene birileri bana, birçok hükümdar ordularıyla büyük işler başardı, ama cömert kişiler olarak bilinirlerdi derse, ben de ona, hükümdar ya kendisinin ve uyruğunun ya da başkalarının kesesinden yer, derim. Birinci durumda ölçülü olmak zorundadır, ikinci durumda cömertliği elden bırakmamalıdır.
4. Askerleriyle sefere çıkan, kentleri yağmalayan, talan eden, başkalarını haraca bağlayarak geçinen hükümdar cömert olmak zorundadır. Tersi durumda arkasında kimseyi bulamaz. Senin ve uyruğunun malı olmayanları sen de tıpkı Kyros, Caesar ve İskender gibi bol keseden dağıtabilirsin, çünkü başkasının kesesinden cömertlik etmek saygınlığını azaltmaz, artırır. Sana zarar verecek olan bir tek kendi malını çarçur etmektir. Cömertlik kadar kendi kendini yiyip bitiren bir şey yoktur. Cömert olduğun sürece cömertlik yapacak gücün kalmaz, ya yoksul ve aşağılık biri olursun ya da yoksulluktan kaçmak için açgözlü ve iğrenç. Bir hükümdarın nitelikleri içinde dikkat etmesi gereken, iğrenç ve aşağılık biri olmamaktır. Cömertlik insanı ikisine de sürükler. Adı cömerde çıkacak diye nefret uyandıran iğrenç bir açgözlü olmaktansa, nefret uyandırmayan iğrenç bir cimriye çıkması daha akılcıdır.
Hükümdar – Niccolo Machiavelli
