“Sanki maymun kalıpları algılıyor ama ilginç bulmadığı için daha fazla düşünmüyor; sadece insanlar bir sonraki seviyeye götürüyor”
Nörobilimciler beyinde, lisan yetisi dahil, insan aklına özgün özellikleri taşıyan bir bölge buldu. Bu bölge, farklı tür soyut bilgiler verildiğinde, maymunda değil insanda aktive olduğu gözlemdi.
Farklı soyut bilgileri bütünleştirmenin, insan aklının özgün kabiliyetlerini yönlendirdiği fikri yıllardır var. Fakat, Current Biology dergisinde yayımlanan ve insan ve makak maymunlarının basit işitsel kalıpları dinlediklerinde gösterdikleri aktivite kıyaslayan bir makaleye göre, sadece insanlarda bir bütünleştirmeyi sağlayacak spefisik bir bölge olabileceğine dair ilk fiziksel kanıt bulundu. Nörobilimciler başka çalışmaların maymunlar ve insanların beyin anatomisinde farklılıkları açıkladığını ama insanın soyut becerilerinin kaynağı olabilecek farklılıkların henüz işlenmediğini söylüyor.
New York Üniversitesi’nden Gary Marcus şöyle diyor: “Bu akıllarımızla ilgili neyin özel olduğuna dair güçlü bir ipucu veriyor. Nasıl bu noktaya geldiğimizi anlamaktan daha önemli bir şey yok.”
Basit bir dizi
Fransa’da, İNSERM Bilişsel Nörogörüntüleme Birimi’nin başı Stanislas Dehaenem’in yönettiği bir grup araştırmacı, eğitilmemiş makak ve insanların basit bir tonlar dizisi dinlerken değişen beyin aktivasyon düzenine baktı. Örneğin bu dizi Beethoven’in Beşinci Senfonisinin meşhur ilk dört notası olabilir (PA PA PA PAM).
Araştırmacılar, deneklere fonksiyonel magnetik rezonans görüntüleme (fMRİ) tarayıcısındayken AAAB diye bilinen bu yapıya sahip çeşitli diziler dinletti. fMRİ tekniği bölgesel beyin aktivitesiyle ilintili olan beyindeki kan akışı değişimlerini ölçer.
Araştırma grubu, bu iki türden gelen deneklerin, dizilerdeki iki özelliği algılama yeteneğini ölçmek istedi: toplam ton sayısı (sayı sayma yetisi) ve tonların nasıl tekrarladığı (bu tip cebirsel biçimi algılama yetisi).
Birinci yeteneği ölçmek için, örneğin ton dizisi AAAB’den AAAAB’ye değişmiş olabilir; temel biçim aynı fakat ton sayısı farklı. İkinci yeteneği ölçmek için, tersi doğru: tonlar AAAB’den AAAA’ya değişmiş olabilir. Aynı zamanda bu iki özelliğin aynı anda değiştiği koşullar da araştırıldı (örneğin AAAB’den AAAAAA’ya).
Yoğun aktivasyon
Maymunlarda ve insanlarda bir kısmı sayılarla ilişkilendirilmiş bir beyin bölgesi, ton sayısı değişikliği fark edilince fMRİ tarayıcısında aktivasyon gösterdi. Her iki tür de tekrarlayan dizi değişikliklerini benzer beyin bölgelerinde algıladı. Fakat, sadece insanlarda, hem dizinin toplam uzunluğunun hem de tekrarlayış biçiminin değiştiği koşullarda alt frontal girus denilen ek bir bölge yoğun bir şekilde aktive oldu.
Marcus şöyle diyor: “Sanki maymun kalıpları algılıyor ama ilginç bulmadığı için daha fazla düşünmüyor; sadece insanlar bir sonraki seviyeye götürüyor.”
Alt frontal girus insanlarda maymunlara göre çok genişleşmiş bir bölge. Dahası, insanlardaki alt frontal girus, lisan yetisini işleyen Broca bölgesini içerir. Ayrıca Dehaene’nin grubu insanlara cümleler okuyunca, her denekte lisan bölgeleri tonların aktive ettiği bölgelerle örtüştü.
Fakat, soyut bilgiyi bütünleştirmek lisan yetisinden çok daha öte olabilir. Viyana Üniversitesi’nden bilişsel biyolog Tecumseh Fitch, “İnsanların bilgileri birleştirdikleri beyin bölgeleri olduğunu beklemiştik” diyor. “Bu tür hesaplama insanları özel kılan başka karakteristiklerle de ilgili olabilir, örneğin müzik anlayışı.”
* Çevirenin notu: Beyinde bilgilerin ve farklı yetilerin farklı beyin bölgelerinde bütünleşmesi fikri ve buna dair bulgular bu makalenin gönderme yaptığı çalışmadan önce bulundu. Bu çalışma, maymunlar ve insanlardaki soyut cebirsel kalıpların beyinde hangi mekanizmayla yansıtıldığını bulduğunu iddia ediyor. Soyut bilgilerin beyinde kaydedilmesinde rol alan beyin bölgelerini, karşılaştırmalı anatomi/fMRİ yöntemiyle ortaya koyuyorlar; henüz tam olarak mekanizma (nöron seviyesinde ve sistem seviyesinde) hakkında bilgi sahibi olmamız zor. Eğer hipotez doğruysa, evrimsel süreçte insanların soyut bilgilerin kategorileştirilmesinde ve bütünleştirilmesinde (özellikle matematik, lisan, müzik gibi yeteneklerimize ilişkin) yeni bir nöronal devre kullandığına dair açıklama getirecek. Beyinlerimizi özel kılan yetiler sayısız, fakat belki de bir o kadar da maymunlar ve diğer hayvanlarla, hiç akla gelemeyecek benzerliklerimiz vardır.
Ayrıca, Marcus’un dediği, maymunların kalıpları algılayıp ilginç bulmayışı çok daha karmaşık bir hipotez. Bu durumda motivasyon ve ödül gibi mekanizmaları yöneten beyin devrelerini incelemek gerek. Bu nedenle bu kanıyı henüz kabul etmek çok zor.
Kaynak: scientificamerican.com Çeviri: Ozan Baytaş (Sendika.Org)