Varoluşçuluk bir doktrin değil, bilakis doktrinlere az eya çok karşı, felsefik düşünceye en uygun başlama noktasını birkaç uç deneyimde bulan, birkaç yazın ve düşün adamının çalışmalarının toplamına verilen bir etikettir. Hareketin başlatıcısı Kierkegaard, Hegel sistemini alaya almış, yazdığı, Korku ve Titreme (1843), Endişe Kavramı’nın (1844) mutsuz bir eser olan Ölüm Rahatsızlığı (1849) izlemiştir. Üç çeyrek yüzyıl sonra Jasper, Dünya Görüşünün Psikolojisi (1919) ölüm ve suçu da içeren uç durumlara merkezi bir bölüm ayırmıştır. Fakat egzistansiyalizm sadece geniş anlamıyla uç deneyimlerle değil de, bunların ötesinde ölümle içiçeliğiyle de anılıyorsa bunu öncelikle önemli yapıtı olan Varlık ve Zaman’ in (1927) canalıcı 32 sayfasını ölüme ayıran Heiddegger’e borçludur. Daha sonra Sartre, Varlık ve Hiçlik’i (1943) ölüm üzerine bir bölüm yazmış ve Heidegger’i eleştirmiştir; ve Camus felsefik sayılabilir iki eserinden birini intihara (Sisyphus Efsanesi, 1942) diğerini cinayete (Başkaldıran İnsan, 1951) tahsis etmiştir.
Ölümü tartışmanın ortasına getiren Heidegger’dır. Kısmen yaklaşmanın eksantrikliği nedeniyle.ondan etkilenen tartışma, sık sık ölüme atıf yapılsa da aydınlatıcı olmaktan uzak olup, olgunun kendisi yerine Heidegger’in terminolojisi etrafında dönüp durmuştur. Bu nedenle egzistansiyalizm ve ölüm üzerine bir tartışma Heidegger’le başlar; öncelikle onun yaklaşımı üzerinde biraz durmanın varoluşçuluğun da kavranmasına önemli katkısı olur.Heidegger’in temel eseri Varlık ve Zaman tasarlanan eserin herbirinin üç uzun kısma sahip, iki ana bölümden meydana geleceğinin belirtildiği ve “Risalenin Ana Hatları” ile son bulan 40 sayfalık bir Giriş ile
başlar.”Birinci Yarı” adı altında yayınlanan eser birinci bölümün ilk iki kısmını içerir. İkinci yarı hiç yayınlanmamıştır.
Yayınlanan iki kısımdan birincisi “Varoluşun Temel Çözümlemesine Hazırlık” başlığını taşır. Varoluş (Dasein, Beingthere) şey ve hayvan karşıtı olarak, insan varlığını belirten Heidegger’in bir terimidir. Heidegger’in merkezi ilgi alanı “Varlığın Anlamı”dır; fakat bunun aslında özellikle insan varlığı için “Bazı varlıkların varlığının kipi”olduğunu (sayfa7) söyler. Giriş bölümünde, varlığın anlamı “Varoluş’un analizi” yoluyla keşfedilmelidir, savını işler. Bu ona göre varlık konusunda eski Yunan düşünürlerinden beri süregelen kördüğümü -bu kördüğüm hiç değilse Aristo’dan beri varlık yerine varlıkların tartışılmasından kaynaklanmaktadır-çözecek tek yoldur. Varlığa bir yaklaşım sağlayabilmek şeylerin değil varlığın kipinin (mode) incelenmesine bağlıdır, ve bize en açık olan varlık kipi kendi varlığımızdır: Varoluşumuz. Buradan Heidegger olgubilimsel bir çözümleme sunmayı önerir ve fenomolojik okulun kurucusu Husserl’e olan şükranlarını belirtir (özellikle 38.sayfa). Gerçekten, Varlık ve Zaman ilk Husserl’in Jahrbuch für Philosophie und phenomenologische Forschung”unda görülür.
Her seferinde Yunanca sözcüklerinin kökleri üzerine güven vermeyen tartışmalardan geçerek bir altbaşlığını “Olgu Kavramı”, diğerini “Logos Kavramı” diye ayırdığf Bir Sorgulamanın Olgubilimsel Yöntemi” bölümündeki hiç de olgubilimsel olmayan yöntem tamâmiyle Heidegger’e özgüdür. Sonunda fenomolojinin anlamının”kendisinin, kendisi gösterir gibi, kendisini kendisinden gösterdiği şekilde görülmesine izin vermek” şeklinde formüle edilebileceği sonucuna varır. (Das was sinch zeight, so wie es sich won ihm selbst her zeigt, von ihm selbst her sehen lassen). Ve ilave eder; “Fakat bu yukarıda söylenen şeyleri kendileri olduğu gibi “özdeyişinden hiç de farklı değildir. “Bu Husserl’in özdeyişidir. Heidegger yedi sayfalık kuşkulu deliller, tartışmalı etimolojiler, aşırı keyfi ve karanlık yaratı ve formüllerle acaip bir yol dan; bırakın dört kelimeyle dile getirilebilecek bir şeyi gerçekten daha önce ifade edilmiş bir şeyi söylemektedir.
Varlık ve Zaman’da yaratıl?” üslubunun esasıdır… “Varoluşsal varoluşlann (Existenzialien) karakteristikleri. Bunlar keskin bir şekilde varoluşsal olmayan varlık belirlenmelerinden, ki bunlar varlık kategorileridir, kesinlikle ayrılmalıdır” (sayfa 44). Varoluşlar ve kategoriler varlığın iki temel olası özelliğidir. Bunlara tekabül eden varlıklar iki farklı ilksel soru kipini talep ederler. Varlıklar ya Kim (Varoluş) veya Hangi (En geniş anlamıyla ele alınabilir varlık) sorusuna yanıt verirler (sayfa 45).
Bu tuhaf tümceler olmasa kitap sadece daha az karanlık olmakla kalmayacak; Avrupa ve Amerika üniversite seminerlerindeki son bulmaz tartışmalara gerek olmayacak ve kitapta 438 sayfa yerine 100 sayfaya inecekti, önemli bir bölümüne gerek olmayacaktı. Heideggerin uzun tekrarlamalar ve yaratılarda bulunmaktan kaçınması, kısa kesmek için yeterliydi.
Kierkegaard öğretmence tavırları alaya alıp, kendi uç deneyimlerinde yoğunlaşmışken; Nietzsche akademik havaları hiç tanımamışcasına suç, bilinç ve ölüm üzerine yazarken Heidegger; Kierkegaard ve Nietzsche’nin sorunsallarını aşırarak, onları öyle bir şekilde tartışmıştır ki bir karşılaştırma yapılsa Hegel ve Aquinos bile onun yanında akademi dışı kalırlar. Aşağıdaki dipnot oldukça özgündür. “Yz.1919 / 20 Kş. yryl’dan beri konferanslarında kuşatan dünyanın çözümlenmesiyle birlikte varoluşsal olgusallığın yorumlanmasını defalarca ifade etmiştir” (sayfa 72). Husserl her zaman “E.Husserl” Kant “I.Kant” olarak yazılmış ve köleleri de görev aşkıyla ustalarını “M.Heidegger” olarak belirtmiştir.
Zaman zaman geçen “Bu düşünceler hakkında detaylı nedenler… II.Kısmın 2. bölümünde verilecektir” gibi hiç bir zaman gün yüzü görmeyecek bölümler üzerine Kierkeggard nasıl da yorum yapmak isterdi (sayfa 89). Onbir sayfa sonra “Burada Deskartçılığın tamamlanmış eleştirisi, ve temelde daha şimdiden kabul edildiği gibi, dünya varlıkbilimi kendi felsefik haklarını güven altına alabilir. Buna bağlı olarak şu noktalar gözönüne serilmeli dir
(bknz.Kısım I,Bölüm 3). ‘Yazık ki, bu bölümde hiçbir zaman yayınlanmayacak^; fakat devamındaki dört soruyu okumak, bu eksikliğe derin bir üzüntü duymaktan kişiyi alakoyar. İkincisine bakın: Neden dünyevi varlıklar ontolojik bir başlık olarak sahneye atlayarak, atlanmış olguların yerini almışlardır?” (Bu, varlık yerine neden varlıklar tarşılagelmiştir) demektir. Heidegger bir şairdir ve terminolojisi Nietzsche’nin bir aforismasını akla getirmektedir (14) : “Şair, düşüncelerini ritmin taşıyıcılığında cümbüşle sunar, çünkü çoğu zaman yürüyemez” (sayfa 59).
Şimdiye kadar nakledilenler daha az barok bir dile kolayca çevrilebiliyorsa da aşağıdaki italikle yazılmış anlayışın açıklaması daha birçok karanlık ifadenin bir örneği olabilir. Hiç bir başka tanınmış felsefik çalışma bu denli diğer Alman düşünürlerle karşılaştırılmayacak derecede çok, normal karakterli yazının iki misli italik içermez. “Anlayış, kendi kendisine varolabilenin varoluşsal varlığıdır, fakat öyle ki bu varlık kendi varlığının neredeliğini kendisi ile ortaya koysun.”(Verstehen ist das existenziale Sein des eigenen Seinkönnens das Daseins selbst,so zwar, dass dieses Sein an ihm selbst das Woran des mit ihm selbst Sein erschliesst)”. Bunu takip eden cümle bütün olarak okunuyor. “Bu varoluşun yapısı şimdi daha keskin olarak kavranmalı ve ifade edilmelidir.” Daha da mı?
Heidegger’in ölüm hakkındaki tartışması, yayınlanan iki bölümün ikincisinin başında ele alınmıştır. Bu tartışmanın anlaşılabilmesi için ilk bölümün iki anahtar kavramına kısaca değinilmesi yerinde olacaktır. Bunlardan birincisi Das Man, Heidegger’in en mutlu yaratışıdır. Almanca Man kelimesi “herkes günün birinde ölecektir” veya “kimse bunu yapmamalıdır” daki herkes, kim sözcüklerine denk düşmektedir, (İngilizce “one’). Bundan dolayı İngilizce’ye bazan “herkes” (public) veya”adsız Onlar”(anonymous they) şeklinde çevrilmesi anlaşılabilir. Fakat Heidegger ayrıca kendisi anlamına gelen “Man selbst” (İngilizce “one şelf”) ile de bir çok tümce kurmuş olup, bundan dolayı İngilizce’ye Das Man’ı “the one”,olarak çevirmek tercih edilmelidir. “Kimse” gündelik yaşamlarımızın özgün olmayan varoluşu üzerinde hüküm süren bir despottur.
Tarih ve Zaman’vn sözetmeye değer ikinci kavramı Kierkegaard’ın üzerinde önemli bir çalışma yaptığı Angst kavramıdır Kierkegaard’ın kitabı İngilizce’ye The Concept of Dread (12) (Dehşet Kavramı) olarak çevrilmesine rağmen,nesneler üzerinde odaklanmış olan korkudan ayrılan bu duyguyu İngilizce’ye “Anxiety” (Türkçe’ye endişe) olarak çevirmek aradaki önemli kontrastı göstermenin muhtemelen tek yoludur. Endişede söylediğimiz gibi hiçbir şey ve nesneden korku sözkonusu değildir. “Endişenin nedeni yeryüzünde böyle varolmaktır”. “Endişenin nedeni dünya-içeri (in-worldly) bir varlık olmamaktır”. Tehdit edenin hiçbir yerde olmaması, endişenin ayırıcı temel özelliğidir. “Endişenin ne olduğu “hiçbirşey ve hiçbir” olmamasıyla açıklanır” (sayfa 186). Ve izleyen sayfada Heidegger italikle “Endişe hissettiği endişesi oluşumunun yeryüzünde kendisi olarak varolmakta bulur. ” diye yineler.
Bu, şüphesiz kuşkuludur. Şu, bir gerçek ki insanoğlu arada sırada korktuğu şeyi tanımlayamadan endişeyi yaşar; fakat Heidegger bu vakaların hiçbirinde veya çoğunda insanoğlunun korkusunun nedeninin yeryüzünde” “kendisi” veya “böylesine” olmaktan kaynaklandığını göstermemiştir. Daha da ötesi neden korktuğunu bilmeden endişe duyan insan üzerine yapılan araştırmaların, neden endişenin nedeninin şu veya bu olduğunu göstermeyebileceğinin açıklamasını vermedi. Gerçekten bazılarımız zaman zaman umarsız yalnızlık ve terkedilmişlik duygusuna kapılmamıza rağmen bu tür sorular yeretmez.
Çeşitli endişe şekilleri olabilir, kişi bunların bir kısmında suçluluk duygusu ve suçlulukla birleşmiş olasılıklara karşı duyulan korkularının, önemli rol oynayacağını keşfedebilir. Kierkegaard tarafından ileri sürülen bu düşünce Heidegger de sadece aşağıdaki gibi laf arasında geçer; “varoluşta endişe, varolabilmek için varolmak olarak ortaya çıkar, yani kendisini seçmek ve kavramak özgürlüğü için özgür olması gibi. Endişe, varoluşu kendi olası varlığının enüst özgünlüğü olan, her zaman mevcut özgür oluşuyla karşılaştırır” (sayfa 188).
Heidegger’e göre “korku” özgün olmayan bir endişe türü olup, endişenin açığa çıkmasını önler (sayfa 189). “Endişenin psikolojik olarak harekete geçmesi varoluşun endişeyi kendi Varlık alanında hissetmesiyle mümkün olur” (sayfa 190). Aynı sayfanın sonundaki bir dipnot “endişe ve korku olgusu istinasız ayırdedilmiştir” diye aslı olmayan bir iddiayla başlar ve önemsemeden “endişe olgusunun analizinde Kierkegard oldukça derine nüfuz etmiştir” gibi küçültücü bir ifade kullanır.
Aslında Kierkegaard, iyi ya da kötü Heidegger’in ayrımını daha önceden sezinlemiş ve endişeyle “hiçbirşey” kavramı arasında bağlantı kurmuştu (12, sayfa 38): “Hiçbirşey ne gibi bir etki üretir? Endişe’yi yaratır… Kişi endişe kavramını psikolojide ele alındığı şekilde hemen hemen hiç görmez ve bu nedenle endişenin belli birşeye atıfta bulunan korku ve benzeri kavramlardan farklı olduğuna dikkati çekmeliyim, halbuki olabilirlikten önce gelen olabilirlik gibi, endişe özgürlüğün gerçekliğidir.”Sayfa 39 da Kierkegaard endişe ile “Hiçbirşey” arasındaki bağı hiç değilse kısmen, bir Danimarka deyiminden esinlendiğini belirtir. Daha ileride(sayfa 53’de), Schelling’in sık sık endişeden konuştuğundan bahseder ve sayfa 55 de şu özdeyişi sunar.”Endişe özgürlüğün başdönmesidir.”
Korku ve endişe arasındaki ayrım, Psikanaliz’e Genel Giriş’\n (1917) Endişe başlıklı konferansında (5) Freud tarafından da yapılmıştır. “Endişe durumla ilgili olup, nesneyi yoksarken, korku özenle dikkatini nesneye yöneltir”. Heidegger’in aksine, Freud’un ayrımı, nesnenin hiç mi olmadığını yoksa varolduğu halde dikkatin onun üzerinde odaklanmamış mı olduğu konusunu aydınlatmaz. Şüphesiz ki korkuda nesnenin somut olması gerekmez; bir olay veya gelişme olabilir.
Heidegger’in endişe konusundaki tartışması endişe varlığın otantik veya otantik olmayan olanaklarını ortaya çıkararak toplumun (anonymous One) hakimiyeti altında bırakılan kişiyi tek basına ya da daha doğrusu tamamen yalnız hissettirerek günlük yaşamdan koparır, iddiasıyla sona erer. Daima benim olan Varoluşumun bu temel olanakları, Varlığın başlangıçtan beri ve büyük ölçüde &.msıkı sarılmış olduğu dünya içeri varlıklar tarafından engellenmeden kendilerini Varoluşta olduğu gibi endişede de ortaya koyar.
2
Varlık ve Zaman’m ikinci ve son kısmını ol usturan, altı başlıktan ikincisi “Varoluş’un ve Ölümlü Oluşun Olabilir Bütünselliği (Das mögliche Ganzsein Des Daseins und das Sein zum Tode)” başlığını taşır. 235 inci sayfanın başında bir önceki bölüm de değinmiş olduğumuz Kierkegaard tartışmasıyla ilgili şu dipnotu buluyoruz: “Endişe kavramıyla ilgili olanı hariç.O’nun yazınsal söylemleri, teorik çalışmalarına nazaran daha fazla felsefiktir.”
Şu sonuca varmak için Heidegger enine boyuna tartışır [Sayfa 39 ve 253] “Ölüm kendini bir yokoluş, daha ziyade hayatta kalanlar tarafından yaşanmış bir yokoluş olarak tanımlatır. Şüphesiz ki nesnenin korkudaki gibi somut olması gerekmez; bir olay veya bir durum olabilir. “Bununla birlikte bu sağlar. “Sayfa 254 deki bir dipnotta şunu ekler: “LN.Tolstoy, ban İlyitch’in Ölümü adlı hikayesinde “herkes ölecek” sözünün paramparça olması ve çökmesi olgusunu sunmuştur.”
Şüphesiz, Tolstoy’un hikayesi Heidegger’in tartışmasının temel esiniydi. “İvan İlyitch’in Ölümü” 16] vurgulayıcı kıssadan hissesiyle muhteşem bir kitaptır. Yaşamı alabildiğine boş, değersiz çevresindeki toplumun diğer üyelerinden, özellikle de meslektaşları ve karısından daha fazla olmamak üzere ve amaçsız bir üyesinin hikayesi biçiminde topluma yapılmış sağlam bir saldırıdır. Hepsi kendilerinin de bir gün öleceklerinin kesinliğini ciddiye almaksızın amaçsız yaşarlar, kendilerine ve birbirlerine “herkes ölecek” derler. Kitaptaki en ilgi uyandıran kişi, bir gün kendisinin de ölmek zorunda olduğunu farkeden,sabırla ve severek İvan’a yardım etmek için elinden geleni yapan zavallı bir mujiktir. Kitabın son sayfalarında İvan yaşantısının boşluğunu farkederek, hastalığının sadece rahatsız bir karaciğer veya apandisit değil, geride amaçsız bir yaşam bırakarak ölmek olduğunu anlar ve yaşamının boşluğunu aşar.Yalan davranışlarına bahane bulmayı bırakır ve “Bu andan itibaren üç gün boyunca durmayacak olan çığlıkları başlar”. Fakat bu üc gün boyunca başkalarının sorunlarıyla ilgilenmeyi, karısı için üzülmeyi öğrenir ve ilk defa sever. Şimdi “Ölümün yeri ışıktı!…Ne sevinç!” Ölüm dehşetini kaybetmişti.
Heidegger’in ölüm hakkındaki düşünceleri büyük ölçüde İvan İlyitch’in Ölümü üzerine kapalı bir yorumdur. “Ölümü düşünmek bile toplum tarafından alçak bir korku olarak kabul ediliyordu… Kimse ölüm endişesine karşı cesaretin yükselmesine izin vermez.” Terbiye ivan’in çığlık atmasına izin vermez. Her zaman yakında iyileşeceği imgesini vermek zorundadır. Ölmek üzere olduğunu kabul etmek onun için ayıptır. Fakat sonunda terbiyeyi yadsıma cesaretini gösterir ve çığlık atmaya başlar. “Bu kadar yüksek bir kayıtsızlığın gelişmesi, muktedir oluşuyla ilişkisi kopmuş varoluşu özüne yabancılaştırır.” (6, sayfa 254). Kendisini kandırıcı kayıtsızlığını bir kenara bırakınca, İvan kendisine döner, sevme kapasitesine ulaşır ve gerçek olmayan, yabancılaşmış, özgün olmayan yaşamının kendisine hıyanetini geride bırakır. Başka hiçbir yerde, Tolstoy’un öyküsünde olduğu kadar, “Ölümlü olmak özünde endişe” değildir. (6, sayfa 256).
Herkesin İvan ilyitch gibi olmadığını söylemek, Tolstoy’u eleştirmek demek değildir.Kendim bir istisna oluşturmakla birlikte.benim kuşağımın tümü milyonlarca genç insan iİkinci Dünya Savaşı sı/asında, bir gün ölmek gerektiğinin canlı kesinliğini içtenlikle yaşadılar. Bunların çoğu “geriye pek zamanım kalmadı, fakat bir kez olsun yaşamak istiyorum, belki bir hafta, belki de en fazla bir kaç ay” diyerek evlendiler. Ve Heidegger’in kuşağı da (1889’da doğmuştur) aynı deneyimi Birinci Dünya Savaşında yaşadı. Tolstoy’un Hıristiyan olmayan, sevgisiz, ikiyüzlü dünya iddianamesi insanlık için doğru bir tanımlama olarak kabul edilemez. “Ölümlü olmak özünde endişedir” de doğru olmamasına rağmen bunun aksini savlayan her türlü görüş, kendini kandırma ve “ölüm endişesine karşı cesaret” yokluğu gerekçeleriyle yadsınabilir.
Bu noktada, bazılarımız, Birinci Dünya Savaşının etkisi altında, Heidegger’den önce, tek bir hikayeye bu kadar bel bağlamayan bazı başka düşünürlerin ölüm üzerine düşünmüş olup olmadığını merak etmeye başlamış olabilir. Gerçekten 1915’de Freud(5) “Savaş ve Ölüm üzerine Zamana Uygun Düşünceler” adı altında iki deneme yayınlamıştır. “Ölümle İlişkilerimiz” adını verdiği ikinci denemenin ilk iki sayfasından alıntı yapacağım Heidegger Freud’a atıfta bulunmadığı gibi, bilinç üzerine dipnot bibliyografyasında Freud’un bu konudaki en son tartışmalarına bile yer vermez. (6, Sayfa 272). Hiedegger’in bilinç tartışmalarında Freud’un analizlerinden habersizliği affedilebilir olmamasının yanında, yazdıkları Freud’un tezinin başında kısaca söylediğinin çok kötü bir biçimde ve dolambaçlı bir tekrarıdır:
… Savaş ölümle daha önceki ilişkilerimizi bozdu. Bu ilişki samimi değildi. Eğer bizi birisi dinlese idi, tabii ki, ölümün tüm yaşamın zorunlu sonu olduğunu, her birimizin kendi ölümünü doğaya borçlu olduğunu ve bu borcu ödemeye hazırlanması gerektiğini, kısaca ölümün doğal, yadsınmaz ve kaçınılmaz olduğunu ilan etmeye hazır olduğumuzu sanırdı. Halbuki, gerçekte farklıymış gibi davranırdık. Ölümü bir yana itmeye, onu yaşamdan ayırmaya açık bir eğilim gösterdik. Ölüm için mutlak bir sessizlik sürdürmeye çalıştık. Daha da ötesi herhangi bir şeyi düşünen ölümü düşünür anlamına gelen bir atasözümüz bile vardır. Tabii kendisininkini. Daha da ilerisi kişi için kendi ölümü hayal ötesidir ve ne zaman buna kendimizi zorlasak gerçekte seyircilikten öte bir varlığımız olmadığını anlarız. Psikoanalitik ekolün yargısına ileri sürmeye cüret edebiliriz; nihayetinde kimse kendi ölümüne inanmaz. Veya (ki bu da aynısı); bilinçdışında, her birimiz ölümsüzlüğümüze inanırız. Başkalarının ölümüne gelince, kültürlü bir insan olarak, ölüme mahkum birisi bizi duyabilecekse olası üzerine konuşmaktan sakınırız. Sadece çocuklar bu kuralı bilmez… Düzenli olarak ölümün rastgele nedenselliğini, tersliğini, hastalığı, bulaşıcılığı, ileri yaşı vurgular, böylece ölümü bir zorunluluktan bir kazaya indirgeme eğilimimizi sergileriz. Kendiliğinden ölen birisi için özel bir şekilde davranır, çok zor işi başarmış birisine duyduğumuza benzer bir hayranlık duyarız.Hakkındaki eleştirileri durdururuz, haksızlıklarını affeder şu deyişi söyleriz: de mortuis nil nişi bene (hiçbir ölü kötü değildir) Mezarı başında öleni öven şeyler söylenir ve bu deyişin doğru olduğunu düşünürüz. Artık ölenin ihtiyaç duymadığı düşüncelerimizi gerçeklerin üstüne, hatta bazılarımızın yaptığı gibi, yaşayanlarla ilgili düşüncelerimizin de üstüne yerleştiririz.
Bu anlatının sade,dolaysız açıklığı, belagatsız insancıllığı ve mizahı, deneye doğrudan çağrışımı Heidegger’in şişirmelerine çarpıcı bir zıtlık oluşturmaz. Heidegger’in, Kierkegaard ve Nietzsche ihmal edilerek, profesör ve öğrencileri, görmezden gelinen bu olgu üzerine tartışmaya kışkırttığı zaman zaman söylenmiştir. Heidegger’in uyarışında, tartışma, olgu üzerine değil, kendi terimleri ve karanlık deyişleri üzerine yoğunlaşmıştır. Ölüm, endişe, bilinç ve ilgi, varoluş, sunmaklık, bırakılmışlık jargonun bir parçası haline gelmiş diğer benzerleriyle birlikte binlerce defa kullanılmıştır. Buna rağmen hipotezlerden konuşmuş olmamak için, tartışma konusunda kesin iddialarda bulunmadı.
Ölüm hakkındaki görüşleri italikle yazılmış aşağıdaki iddialı metinde doruğa ulaşır (6, Sayfa 266):
…İleriye doğru koşuş, varoluşa kendinde yokolma seçeneğini sunarak onu kendi olmak olanağının eşiğine getirir, bununla birlikte tutkusal ölüm özgürlüğü içinde, herhangi birisi olmak yanılsamasından kendini kurtarmak, varoluş için varlığı yadsınmaz, endişe dolu bir olgu haline gelir.
(Burada italikle yazılanlar orjinalinde kalın yazıyla yazılmıştır.) Şüphesiz ki birgün ölmeliyim olgusunun kabulü (düşüncelerimde ölüme doğru koşuşum) zorunlu olarak bana verilmiş sınırlı zaman başkaları (adsız onlar) korkusuyla harcarkenki israfı hatırlatabilir ve böylece kendi varlığımın çoğunu burada ve şimdi kılmanın güçlü dürtüsü haline gelir. Fakat Heidegger’in düşüncelerini sözcüklere yapıştırması veya düşüncelerini kelimelerin dışına sıkıştırması veya buradaki gibi garip deyişlerle ifade etmesi alışkanlığı kendisi ısrar ettiği halde Varlık ve Zaman üzerine konuştuğu, yazdığı, öğrettiği öğrencilerinden hiçbirini ana noktayı kavramaya ve bunun gibi sorular sormaya cesaretlendirmiş değildir: Ölümünün kesin ve yüreklice kabulü Heidegger’in ısrar et tiği gibi her zaman endişe olgusunu beraberinde getirir mi?
Bu noktada kendisini çok etkilemiş Hıristiyan yazarlara fazlasıyla dayanmaktadır: Hepsinden öte, bu durumda Kierkegaard ve Tolstoy’a ve belki de Jacob Böhme’ye {of The İncarnation of Jesus Christ, bölüm II,Başlık 4, kısım 1 ve altı Theosofik Nokta, bölüm 1) “D/e Veltalter” da “her canlı yaratığın temel duygusunun endişe olduğunu” ileri süren Schelling’e. Heidegger’da Schelling’in Grundempfindung’u Grundbefindlichkeit olur, çıkar.
Brezilya Başkan”ı Vargas’ın intiharından önce halkına yazdığı mektubu ele alalım. Şöyle bitmektedir:
…Brezilya’nın yağmalanmasına karşı savaştım. Halkın yağma
lanmasına karşı savaştım. Yalın kılıç savaştım. Nefret, kötüleme, iftira
benim ruhuma tesir etmez. Size yaşamımı verdim.Şimdi ölümümü su
nuyorum. Geriye hiçbir şey kalmıyor. Huzur içinde ebediyetin yoluna
adım atıyor yaşamımı tarihin değerlendirmesine bırakıyorum.” (New Yorfc Herald Tribune, August 25,1955)
“Divine Wind” (8) adlı eserde yeralan Isao Matsua adlı, intihar görevi için eğitilmiş Japon uçucunun ana babasına yazdığı mektubu ele alalım:
…Lütfen kutlayın beni. Ölüm için çok güzel bir fırsat. Pırıl pırıl
parlayan ağacından düşen çilek örneği öleceğim…Bir erkek gibi ölmemi sağlayacak bu şansa ne kadar değer verdiğimi anlatamam. Teşekkürler size, ana ve babacığım, yirmiüç yıl boyunca baktığınız ve doğruları gösterdiğiniz için. Hediye ölümümün benim için yaptıklarınızı kısmen ödeyeceğini umut ediyorum.
Devamı: Varoluşçuluk ve Ölüm (II)
Ölüm yaşama anlamını veren değil ondaki tüm anlamları götüren bir şeydir
