AĞALAR, BEYLER, ŞEYHLER VE DEMOKRASİ
1957 seçimlerinde Muşta yaşlıca bir adamla karşılaştım. O günler gazetecilerin nabız yoklama günleri olduğundan, adama oyunu kime vereceğini, seçimi hangi tarafın kazanacağını sordum. Şaşarak öğrendim ki adamın seçim denen şeyden haberi yok.
Amanın nasıl olur? Partililer dağı taşı doldurmuş, uçan kuşlara bile nutuk atarlarken, büyük kalkınmamızdan, herkese bir Cennet vereceklerinden söz ederlerken bir vatandaşın bundan haberi olmasın!
Bu adam alay mı ediyor? Deştim, anladım ki adamın alay falan ettiği yok. Ama bir adam yıldızlardan gelmediyse seçimin ne olduğunu bilmeli. Bir oy bir oydur. Partililer hiç adamın yakasını bırakırlar mı?
Bana dert oldu. Başladım adama seçimi, demokrasiyi anlatmaya. Uzun uzun, dilimin döndüğünce söylemeye. “Oyunu sandıklara getirir atarlar…” derken, adamın birden gözleri parladı: “Bildim” dedi “senin ne demek istediğini. Sen, Şeyhin kağıdının sandığa atılma gününün geldiğini söylüyorsun. Ama herhalde ona epey gün olsa gerek. Şeyh daha kağıtları göndermedi.”
Bu, yukardaki anlattığım, yurdumuzda binde bir olacak işlerdendir. Atatürk’ü, Cumhuriyeti duymamış, ev görmemiş, şehre inmemiş, kuru ekmek, yoğurt, bulgur aşından başka yiyecek yüzü görmemişler de var yurdumuzda. Onlar da binde bir. Biz o kadar değiliz. Daha ileri, çok daha medeniyiz.
Bunu, burada bırakalım da başka bir düşünceye geçelim: Tam yüz yıldan beri yurdumuzda bir demokrasi savaşı, hür olma savaşı var. Bunun için kanlar döküldü. Kelleyi koltuğa almış inanmışlar çıktı. Aydınlarımızın çoğunluğu hürlüğü candan istediler. İçlerinde doğulu tipi aydınlar da vardı bunların tabii. Yalancılar. Ne olursa olsun, içlerinde kimler bulunursa bulunsun, şurası gerçektir ki, yüz yıl süren bir savaşın candan inanmış taraftarları olması gerektir. Ama diyeceksiniz ki, bu bir ihtiyaçtır. Taraftarları az olsa da bu sürüp gider. Sürer ama, bizdeki savaş çetin oldu. Öyle az buz adamla, taraftarla olacak iş değil.
Yüz yıldır yurdumuza, bu çetin savaşa rağmen demokrasi yerleşemedi. Biz bunu şunun üstüne attık, bunun üstüne attık. Ah, dedik, şu kişi şöyle yapsaydı demokrasi olacaktı. Bu böyle yapsaydı. Aaaah şu kişinin önde olması yazık oldu. O olmasaydı demokrasi olacaktı.
Ama bilmedik ki, demokrasi bir halk rejimidir. Demokrasiyi halk ister, halk yapar. Halkın çıkarına uygun bir rejimdir demokrasi. Demokrasi birinci olaraktan bir bağımsızlık rejimidir.
Ve bizim halkımız bağımsız değildir. Dinle Şeyhe, toprakla, geçimiyle Ağaya, Beye bağlıdır. Hem de öyle kolay kolay kopamaz bağlarla. Ağaların, Beylerin, Şeyhlerin sözünden çıkılamaz. Hele çıksınlar da görsünler. Ya dinleri, ya tarlaları, ekmekleri gider ellerinden. İşte efendim o sebepten de Şeyhlerin, Ağaların kağıtlarını, hiçbir şey bilmeden, sandığa atarlar.
Seçim tahminlerimizde niçin o kadar doğru sonuçlara varıyoruz biliyor musunuz? Çoğunluğu bilmem ama, birkaç arkadaş şöyle yapıyoruz: Bir bölgeye vardığımızda önce bir Ağaların, Beylerin, Şeyhlerin listesini yapıyor, bunların hangi partiye kayıtlı olduklarını öğreniyor, nüfuz bölgelerini, tesirlerini ölçüyor, biçiyor, sonunda bu parti şu bölgede kazanacak, bu parti bu bölgede kaybedecek diyor, işin içinden dosdoğru çıkıyoruz. Bunların tesirlerini bilmek o kadar zor değil. CHP olsun, DP olsun, partilerin de kazanma ölçüleri bu. Halkın duygu, düşüncelerine bakan bile yok. Onların duyguları Ağaların duyguları demektir.
Yüz yıldan bu yana halk bizim bu hürriyet oyunumuza seyirci. Biz Ağalarımız, Beylerimiz, Şeyhlerimizle kendi kendimize gelin güvey oluyoruz.
Demokrasiyi gerçekten istiyorsak, halkımızı gerçekten seviyorsak onu Ağaların, Beylerin, Şeyhlerin, cehaletin ellerinden kurtarmalıyız. Bağımsızlığına kavuşturmalıyız. Bakın, o zaman demokrasi, medeniyet, refah yurdumuza nasıl gelir, kalkınma dediğin nasıl olur.
1961
Yaşar Kemal
Binbir Çiçekli Bahçe
Yazılar – Konuşmalar, YKY
