“Şimdi de git bakır kutuyu ara, tunç halkayı tutup çevir, gizli kapağı bulup aç, lacivert taşından tableti çıkar okumak için, gör ne sınavlardan geçmiş Gılgamış!”
Bilinen en eski destan
Gılgamış Destanı, antik Mezopotamya’dan günümüze ulaşan en eski edebiyat eseri ve Piramit metinlerinden sonra en eski ikinci dini metin olarak kabul edilen destansı bir şiirdir.[1] Gılgamış’ın yazınsal tarihi, Üçüncü Ur Hanedanlığı’ndan (y. MÖ 2100) kalma Uruk Kralı Bilgamış (“Gılgamış” için kullanılan Sümerce ad) hakkında yazılan beş Sümer şiiriyle başlar. Bu bağımsız hikâyeler, daha sonra Akadcada birleşik bir destan için kaynak malzeme olarak kullanılmıştır. “Eski Babilce” versiyonu olarak bilinen bu birleşik destanın günümüze ulaşan ilk versiyonu, MÖ 18. yüzyıla dayanır ve adını, açılışından (Shūtur eli sharrī: “Diğer Tüm Krallardan Üstün”) almıştır. Destanın sadece birkaç tableti günümüze ulaşmıştır. Sîn-lēqi-unninni tarafından derlenen daha sonraki Standart Babilce versiyonu, MÖ 13. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar uzanır ve Sha naqba īmuru[a] (“Sonsuz Derinliği Gören”, modern terimlerle: “Bilinmeyeni Gören”) açılışına dayanır. Bunun yaklaşık üçte ikisi daha uzundur ve on iki tabletlik sürüm kurtarılmıştır. En iyi kopyalardan bazıları, MÖ 7. yüzyılda yaşamış olan Asur Kralı Asurbanipal’in kütüphane kalıntılarında keşfedilmiştir.
“Kimdir o! Benim dağımın çocukları olan ağaçların ırzına geçen kimdir ?! Kimdir o yüce katran (ağacını) deviren?”
https://www.youtube.com/watch?v=X4B0S54r95c
Hikâyenin ilk yarısında Uruk’un kralı Gılgamış ile tanrılar tarafından Gılgamış’ın Uruk halkına baskı yapmasını önlemek için yaratılan vahşi bir adam olan Enkidu anlatılır. Enkidu, bir fahişeyle cinsel ilişkiye girerek medeni hale geldikten sonra Gılgamış’ı bir güç sınavına davet ettiği Uruk’a gider. Gılgamış, mücadeleyi kazanmasına rağmen Enkidu ile arkadaş olur. Birlikte, efsanevi Sedir Ormanı’na altı günlük bir yolculuk yapar ve burada koruyucu, korkunç Humbaba’yı öldürmeyi ve kutsal Sedir’i kesmeyi planlarlar.[3] Tanrıça İştar, cinsel ilişki teklifini reddeden Gılgamış’ı cezalandırmak için Gök Boğası’nı gönderir. Gılgamış ve Enkidu, Gök Boğası’nı öldürdükten sonra tanrılar, Enkidu’yu ölüme mahkûm etmeye karar verir ve Enkidu’nun canını alır.
GİLGAMEŞ’İN ÖLÜMÜ: İNSANOĞLUNUN SAYILIR GÜNLERİ, YAPIP ETTİKLERİ ANCAK BİR ESİNTİ
Destanın ikinci yarısında, Enkidu’nun ölümünden ötürü acı çeken Gılgamış’ın sonsuz yaşamın sırrını keşfetmek için uzun ve tehlikeli bir yolculuğa çıkması anlatılır. En nihayetinde “Aradığınız hayatı, asla bulamayacaksınız. Tanrılar insanı yarattığında insanın payına ölüm düşmüştür ve tanrılar, hayatı kendi ellerinde tutmuştur.” bilgisini öğrenir.[4][5] Bununla beraber inşa ettiği büyük yapılar, Siduri’nin tavsiyesi ve ölümsüz adam Utnapiştim’in Büyük Tufan hakkında söyledikleri sayesinde Gılgamış’ın ünü, ölümünden sonra Gılgamış hikâyesine olan ilginin artmasıyla günümüze ulaşmış; birçok dile çevrilmiş ve popüler kurgu eserlerinde yer almıştır.
ÖLÜMSÜZLÜĞE ULAŞMANIN ÇABASI, TARİHİN EN ESKİ YAZILI DESTANI: GILGAMIŞ
- ^ “Epic of Gilgamesh | Summary, Characters, & Facts | Britannica”. www.britannica.com (İngilizce). 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
- ^ Sin-léqi-unnínni (2007). Ele que o abismo viu (Portekizce). Jacyntho Lins Brandão tarafından çevrildi. Autêntica. s. 23. ISBN 978-85-513-0283-5.
- ^ Krstovic, Jelena O., (Ed.) (2005). Epic of Gilgamesh Classical and Medieval Literature Criticism. 74. Detroit, MI: Gale. ISBN 9780787680213. OCLC 644697404.
- ^ Thrower, James (1980). The Alternative Tradition: A Study of Unbelief in the Ancient World. The Hague, The Netherlands: Mouton Publishers.
- ^ Frankfort, Henri (1974) [1949]. “Chapter VII: Mesopotamia: The Good Life”. Before Philosophy: The Intellectual Adventure of Ancient Man, an essay on speculative thought in the ancient near East. Penguin. s. 226. OCLC 225040700.
