Eserleri, görüşleri ve yaşam tarzıyla Kral’a ters düşen Thomas More, 6 Temmuz 1535′te “Kötü bir amaç uğruna haince ve şeytanca davranmak” suçuyla idama mahkum edilerek kafası kesildi. İbreti alem için Londra Köprüsü’den halka teşhir edildi. İdam edileceği kendine bildirildiğinde her zamanki güler yüzüyle; “Krala gönlüm borçlu kaldı. Bu berbat dünyanın acılarından beni böyle çabuk kurtarma yüceliği gösterdiği için.” dedi. Ardından More bir şölene gider gibi giyindi. Celladı yanına geldiğinde ona bir altın lira hediye verdi. Cellat geleneklere uyarak diz çöküp onu bağışlamasını dileyince celladı ayağa kaldırıp öptü. Başını kütüğün üstüne koydu.
Thomas More ve Ütopya’ya dair
BİR
Thomas More Utopia’sında der ki: “Başka yerlerde pek uysal ve evcil olan ve pek az yiyen koyunlar, şimdi, görüyorum ki burada [İngilter’de] öyle obur ve yabanıl olmuşlar ki insanları bile yiyip bitiriyor, kırları, köyleri, evleri silip süpürüyorlar.” Utopia, transí, by Robinson, ed., Arber, Lond. 1869, p. 41.
Karl Marx, Capital vol. I, Moscow, 1974, p. 673.
Marx, Kapital, Birinci Cilt, s. 736.
İKİ
Thomas More Utopia’sında. şöyle diyor: “Bu yüzden, açgözlü ve doymak bilmez bir pinti, binlerce dönümlük toprağı bir tek çitle çevirebilir, çiftçiler kendi yerlerinden sürülür, ya dolandırılarak ya da kaba kuvvetle dışarı atılır, ya da haksızlıklarla ve başka yollarla öyle tedirgin edilirler ki bütün topraklarını satmak zorunda kalırlar: yoksul, ezilmiş, acınası insanlar, erkekler, kadınlar, kocalar, karılar, babasız çocuklar, dullar bebecikleriyle üzgün analar, çiftçilik çok kol emeği gerektirdiği için nüfusu çok, parası az olan bütün ev halkı, şu ya da bu yolla yerlerinden uzaklaştırılır. Doğdukları evlerinden ayrılıp yollara düşerler, barınacak yer bulamazlar. Pek az değerli, ama satılabilir ev eşyalarını yok pahasına elden çıkarırlar. Ellerine geçen parayı harcadıktan sonra, çalmaktan ve tann buyruğuyla adil olarak asılmaktan başka, ya da dilenmeye çıkmaktan başka ne yapabilirler? Dilenenler serseri diye tutulup zindana atılırlar; çünkü ortalıkta işsiz dolaşmaktadırlar. Çalışmayı seve seve yeğlemelerine karşın hiç kimse onlara iş vermek istemez.” Thomas More’un hırsızlık etmeye zorlandıklarını söylediği bu kaçaklardan, VIII. Henry zamanında “72.000 büyük ve küçük hırsız idam edildi.” (Hollinshed, “Description of England” vol. I, p. 186.)
Karl Marx, Capital, vol. I, Moscow, 1974, pp. 687-88.
Marx, Kapital, Birinci Cilt, s. 753.
ÜÇ
Şimdiye değin, zor — bundan böyle, toplumsallık (sociality). “Adalet” istemi, salt platonik dilek. Ama daha önce, 350 yıl önce Thomas More, yerine gelmeyen bu istemi ileri sürmüştü.
Friedrich Engels, “Preparatory Writings for Anti-Dühring”.
Marx and Engels, Werkef Bd. 20,1968, s. 588.
Engels, “Anti-Dühring için Hazırlık Çalışmaları”, Anti-Dühring, s. 461.
DÖRT
Karl Kautsky, Thomas More üzerine yazdığı yapıtında125, onbeşinci ve onaltmcı yüzyıl “insancıllığının” (humanism), ilk burjuva Aydınlanma biçiminin, sonradan nasıl ka- tolik cizvitliğine geliştiğini gösterdi. Kesinlikle aynı biçimde, burada onun ikinci, onsekizinci yüzyıldaki tümüyle olgun biçiminin modern cizvitliğe, Rus diplomasisine geliştiğini görü* yoruz. Birdenbire bu karşıta değişme, başlangıç noktasına tümüyle karşıt bir noktaya bu son ulaşma, kendi kökenleri ve kendi varlık koşullan üstüne açık bir düşünceden yoksun olan ve bu yüzden kendilerine tümüyle yanılsatıcı amaçlar belirleyen bütün tarihsel devinimlerin doğal ve kaçınılmaz yazgısıdır. Onlar “tarihin cilvesi’’ ile acımasızca cezalandırılırlar.
Friedrich Engels, “Foreign Policy of Russian Tsarism” [“Rus Çarlığının Dış Politikası”].
Marx/Engels, Werke, Bd. 22, 1963, s. 21.
Kaynak: K.Marx, F.Engels, Yazın ve Sanat Üzerine I, Çeviren: Öner Ünalan, Sol yayınları, Birinci baskı, 1995
Thomas More, (7 Şubat 1478 – 6 Temmuz 1535) İngiliz yazar, devlet adamı ve hukukçu.
Yaşamında önde gelen bir hümanist bilgin ünvanına kavuşup bir çok kamu görevi üstlendi. Eseri Ütopya ile edebiyatta yeni bir nesil yarattı. 1516’da yazdığı Ütopya’da ideal hayali bir ada ülkenin siyasi sistemini tarif ediyordu. More’un Kral Henry VIII’in İngiliz kilisesinin başına geçme niyetine ilke olarak karşı çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp hain olarak idam edilmesine sebep oldu. Ölümünden 400 yıl sonra, 1935’de Papa Pius XI tarafından aziz ilan edildi. .
7 Şubat 1478’de, Londra’da doğmuştur. Babası dönemin önemli bir yargıcı olan Sir John More’dur. Eğitim için Oxford Üniversitesi’ne girdi. Oxford’da geçirdiği 2 yılda yazmaya başladı. Antik Yunan ve Latin edebiyatına ilgisi de bu dönemde oldu. Daha sonra Londra’ya geri döndü ve 1496 yılında hukuk öğrenimi görmeye başladı. 1501 yılında avukat oldu. Hukuk öğrenimi gördüğü yıllarda manastır yaşamı yaşamakta ve bir rahip olmak isteğiyle yanıp tutuşmaktaydı. Yine de zamanla bu duygusu söndü ve ruhu ülkesine hizmet etmek isteğiyle doldu. Bunun üzerine 1504 yılında parlementoya girdi. Bu sıralarda ünlü Hollandalı yazar Erasmus ile olan arkadaşlığı iyice gelişti ve Erasmus 1509’da basılan ünlü eseri Encomium Moriae`yi (Deliliğe Övgü) Thomas More’a adadı. 1517’de Kral’ın hizmetine girdi. Giriştiği başarılı bir diplomatik görev ardından şövalye unvanı verildi ve yardımcı veznedar ilan edildi. Kralın kişisel danışmanı olarak kariyeri parlamaya devam etti. 1525’de Lancaster Düklüğü’nün bakanı oldu. Kral Henry VIII’in evlilikleriyle ilgili konularda ona yeterince yardım edemeyen Lordlar Kamarası başkanı Kardinal Wolsey’i istifaya zorladıktan sonra yerine Thomas More’u Lordlar Kamarası başkanı ilan etti. Başlarda Kralın düşüncelerini paylaşan More, zamanla Kralın protestanlığa olan artan ilgisi ve kiliseye olan negatif düşüncelerinden rahatsız oldu. Kişisel olarak protestanlığı sevmiyor ve doğru bulmuyor, dönemin katolik kilisesini benimsiyor ve önemsiyordu. Protestanlığı eleştiren kitaplarıyla Kral ile olan ilişkisini gerdikten sonra 1531’de Krala bağlılık yemini etmeyi reddetti. Daha sonra hastalığı bahane ederek 1532’de görevlerinden ayrıldı. 1533’de Anne Boleyn’in İngiltere Kraliçesi olarak ilan edildiği taç giydirme törenine katılmayı reddedince şimşekleri üzerine çekti. Yalan davalar ve dedikodular başladı. Parlementonun Anne Boleyn’i İngiltere’nin kraliçesi olarak ilan edebileceğini kabul etmesine rağmen, bağlılık yemini etmeyi reddetti zira bu Papa’ya karşı bir davranış olurdu. Bu yüzden tutuklandı. Daha sonraları Kralı kilisenin başı olarak görmediği için ölüm cezasına çarptırıldı. 6 Temmuz 1535’de idam edildi.
Ütopya, Thomas More tarafından yazılan, Yunanca “olmayan yer” sözcüğünden “yaratılmış” kelime ile aynı ismi taşıyan kitap.
More, Yunanca yer anlamına gelen sözcüğün önüne iyi anlamına gelen “eu” ve yok anlamına gelen “ou” takılarını birlikte çağrıştıran bir hece getirmiş, böylece aynı anda “iyi yer” ve “yok yer”, yani “olmayan yer” anlamını taşıyan bir tür cinas yapmıştır.
More’un 1516’da yazdığı aynı isimdeki kitap, var olmayan bir kurgusal adada geçmektedir. More kitabında ütopyalıları ve onların yaşam biçimlerini anlatarak, döneminin İngilteresi’ne bir eleştiri getirir.
Thomas More’un Latince kaleme aldığı eser ilk olarak Almanca’ya çevirildi. İlk İngilizce çevirisi ise 1551 yılında Ralph Robinson tarafından yapıldı. Bazı eksiklikleri olsa da bu çeviri eserin en başarılı çevirisi olarak kabul edilir. Ütopya’nın Türkçeye birçok farklı çevirisi mevcut olsa da, bu çevirilerin tamamı İngilizcesindendir. Ancak, Nisan 2009’da Prof. Dr. Çiğdem Dürüşken tarafından Latince aslından çevrilen Ütopya Kabalcı Yayınları tarafından yayınlanmıştır.
