Çok sevgili kardeşim,
Bu zamana kadar sana kendi işlerimden bahsetmek için ne zamanım, ne de keyfini vardı. Her şey iğrenç ve nefret dolu. Dünyanın ise bir çölden farkı yok. Bütün bu süre zarfında param olmadı ve sadece borçla yaşıyorum ki, bu da hiç hoş bir şey değil benim aziz ve tek dostum. İkincisi, hani insanın bütün cesaretini kaybettiği o rezil durum içindeydim. Kendi hakkında gereğinden fazla düşünüp, dizginsiz öfkelere kapıldığı bir durum.
Ayın başında Nekressov gelip borçlarının bir kısmını ödedi. Gerisini bir kaç gün sonra alacağım.* Sana şunu söylemeliyim ki, bundan ikî hafta evvel Bielinski** edebiyat dünyasında nasıl yaşamam ve davranmam konusunda bana geniş bir ders verdi. Kendi durumumun çözümü, için, basılacak her formaya ikiyüz ruble istemeliymişim. Bu şartlar altında «Goliadkin» adlı eserimin bana en azından bin beş yüz Ruble getirmesi gerek. Açıkça vicdan azabı. Çeken Nekressov, ondan bir şeyler umduğundan benden aldığı «Yoksullar» ım için, Ocak ayının 15’inde bana yüz ruble daha vermeye söz verdi. Böyle bir esere yüz elli ruble vermenin Hıristiyanlığa yakışmayacağını, sonunda kendisi bana itiraf etmek zorunda kaldı. Bütün bunlar gerçekten güzel şeyler. Ama en fazla can sıkıcı olan taraf «Yoksullar» ım konusunda sansür heyetinden henüz bir haber almamış olmam. Bu saf ve hilesiz eserimi kaçırdılar sanki ve ben bunun sonucunun ne olabileceğini bir türlü kestiremiyorum. Ya basılmasını yasaklarlarsa? Ya silerlerse her satırını? Gerçek bir felâket olur bu! Nekressov da bana kendi Günlük’ünün vaktinde çıkamıyacağını ve bunun kendisine dört bin Ruble’ye mal olduğunu söyledi. Jakov Petroviç Goliadkin kötü kişinin teki. Her şeyden evvel son derece adi ve ben gerçekten kendisini nasıl idare edebileceğimi bilmiyorum. Büyük bir inatla daha hazır olmadığım söyleyip tek adım bile atmak istemiyor. Henüz hazır değilmiş, bir hiçmiş şimdilik ama, gerektiği zaman asıl kişiliğini gösterebilirmiş. Neden göstermiyor öyleyse? Her şeyden evvel de diğerlerinden kötü olmadığını söylüyor. Hiç aldırmıyor benim çabalarıma. Ne korkunç ve aşağılık bir adam. Hiç bir şart altında mesleğini ve kişiliğini Kasım ayının ortalarına kadar tamamlıyamıyacak. Haşmetmahapları ile bir görüşme yaptığı halde iznini almaya bir türlü istekli görünmüyor – ama alır her halde. Onun zavallı yazarı bana gelince kötü duruma sokuyor beni.
Sık sık Bielinski’ye gidiyorum. Halkı koruması aklımdaki fikirlerini bende de gördüğü için, bana son derece bir yakınlık ve şefkat gösteriyor. Son zamanlarda Shakespeare’nin çeviricisi Kroneberg ile tanıştım. (Kendisi ‘Çarkov’lu yaşlı bir profösürün oğlu.) Geleceğim – bilhassa yakın geleceğim benim için çok iyi olabilir ama, tam tersine ve kötüye de dönebilir. Bielinski «Goliadkin»! bitirmem için beni iteliyor. Daha şimdiden kitabımın şöhretini tüm edebiyat âlemine yaydığı gibi, hemen hemen de Krayevski’ye sattı (Otetçestvennia Zapiski dergisinin çıkarıcısı.) Petersburg’un yarısı benim «Yoksullar» ımdan sözediyor. Grigoroviç’in her bir iltifatının değeri büyüktür.*** Hatta geçen gün bana şöyle söyledi: Je suis votre claqueur chauffeur.
Nekressov’un daima taşkın fikirleri var. Bu onun zaten var olma sebebi – böyle doğmuş olsagerek. Geçenlerde bir akşam doğrudan doğruya bana gelip, içine bütün edebî çevrenin geçmişlerini aktaracağı «Matrak» bir Günlük’ün plânlarını açıkladı. Yazı işleri listesinin başında da ben, Grigoroviç ve Nekressov var. Sonuncumuz da mali rizikoları yüklenecek. Günlük iki yapraktan ibaret olup her iki haftada bir çıkacak – ayın 7 ve 21’inde. Adı Suboskal. (Alaycı) Maksadımız her şeyi, insafsızca rezil ve kepaze etmek – tiyatrolar, gazeteler, toplum, edebiyat, günlük olaylar, sergiler, ilânlar, dış haberler kısacası akla gelen her şey. Bütün bunların hepsi aynı ruh ve eğilimde yapılması gereken şeyler. İlk sayı 7 Kasım’da çıkacak. Nefis bir şekilde tertiplendi. Her şeyden evvel resimli olacak. Alâmeti farikamız ünlü Bulgarin’in lâfları. (Fadey Bulgarin, (1789 – 1859) Polis tarafından beslenen, kendisinden korkulan ve nefret edilen, muhbir ve gizli ajan olan bir gazeteci) Örneğin Severnaia Ptchela (Kuzey arısı) gazetesinde çıkan makalelerinden aktarılan cümleler: «Gerçek için ölüme hazırız, çünkü gerçeksiz yaşayamayız.» Vesaire. Bütün bunların altına da Fadey Bulgarin’in imzasını atacağız. Kasımın l’inde çıkacak el ilânlarının da muhteviyatı aynı şekilde. Nekressov’un bir «fıkra» sı. «Belirli Petersburg rezillikleri,» hakkında. (Tabiî bunlar taptaze cinsten olacak.) Eugene Sue’nin «Yedi ölümlü günah» adındaki beklenen hikâyesi (hepsi üç sayfa tutacak). Tüm gazetelere bir bakış; Şevirof’un Puşkin’in mısraları hakkında bir konuşması, ki üstad bir seferinde bazı kibar hatunların eşliğinde Roma’daki Kolluseum’da bu akıcı bir kaç masayı okuyana dek, kendilerine orasını mesken eden kurbağa ve kertenkeleler bu şaheser satırları dinliyebilmek için sürü-nerek yuvalarından çıkmışlardır. (Şevirov zaten buna benzer bir nutku da daha evvel Moskova üniversitesinde atmıştı.) Bundan sonra Slavofil’ler toplumunu mutlandıracak bir rapor geliyor: Hazreti Adem’in Slav olup Rusyada yaşadığı hakkında. Bu arada bu sorunun kesinlikle belirtilmesinin tüm Rus halkı için ne derece önemli olduğu açıklanacak. Aynı zamanda bizim Subaskal, Kukolnik’in bir resmi ile aşağıdaki yazıları göz önüne alarak, belirli bir şekilde dikkati çekecek. Bilinen bir gerçek ise, öylesine kötü basılan bir resimden dolayı musahhihin bu alt üst ve tepe taklak cümleleri normal bir olay gibi almasıdır. Grigoroviç, halkın «görülen şeyler» tepkisine dayanarak, «Haftanın Olayları» konusunda yazı yazacak. Ben ise, «Bir uşağın efendisi hakkındaki müşahedeleri» ni yazacağım. Senin, de anlayacağın gibi, dergi son derece eğlenceli bir şey olacak – Alphonse Karr’ın Guepes dergisinin tarzında bir şey-Bütün milletin gözleri kamaşacak ama,, bana gelince, ayda yüz ilâ yüz elli Ruble arası en düşük maaşı alacağım. Gazete başarılı olacak. Hattâ Nekressov şiirler bile yazacak.
8 Ekim, 1845
Kardeşi Michael’e.
Fyodor Dostoyevski
* Nikolay Alexeyeviç Nekressov (1821 -1877) Hür fikir ve eğilimleri olan önemli bir yazar. Puşkin tarafından kurulan. Sovremennik adındaki aylık dergiyi 1846 – 66 yıllan arasında idare etmiştir).
** Vissarion Grigoryeviç Bielinski.. Aşırı hür fikirleri olan çok önemli bir Rus eleştirmecesi.)
*** Dimitri Vasiliviç Gregoroviç (1822 – 99) sayısız roman ve hikâyelerin tanınmış bir yazıcısı ve Dostoyevski’nin Mühendislik okulundan sınıf arkadaşı.)
