Zülfü Livaneli’nin ‘Özgürlük’ü kaç kuruş eder?

Zülfü Livaneli, Fransız Devrimci şair Paul Eluard’ın “Özgürlük” adlı şiirini bestelediği aynı isimli şarkıyı bir GSM şirketinin reklâmında kullanılması, gerek dinleyicileri nezdinde, gerekse sol kamuoyunda  tepkiye neden oldu. Livaneli’nin 1983 tarihli Ada albümünde yer alan Özgürlük, binlerce kişi için sömürü ve faşizmin kuşattığı bir dünyada insani değerlerin direnişini temsil eden şarkılar arasındaydı. Şarkının ezgisi, Vodafone 3G’nin yaklaşık iki haftadır yayımlanan TV reklâmlarında fon müziği olarak kullanıldı.

Birkaç yıl önce kendisine bir reklâm filminde oynaması için büyük paralar teklif ederek, ‘Sadece masada oturup çalışırken görüneceksin’ diyen Sinan Çetin’e bunu yapamayacağını söyleyerek, özür diledidiğini belirten  Livaneli, şimdi nasıl oluyorsa devrimci bir şairin özgürlük temalı bir şiirine yaptığı besteyi satmayı ahlaki bulabiliyor?

Büyük tepki yaratan durum hakkında özellikle internet medyasında ve forumlarda çok şey yazıldı. ‘Solcu’ kimliği ile tanınan, bir kuşağın şarkıları ve türkü yorumları ile birlikte büyüdüğü Zülfü Livaneli’ye tepki yağdı. Birçok kişi, artık Livaneli’nin şarkılarını dinlemeyeceklerini ve söylemeyeceklerini duyurdu. Vatan gazetesinde bir köşeye sahip olan ve haftada 5 gün yazan Livaneli, iki haftadır bu tepkilere yanıt vermekten geri durdu.

“Tersi bir amaca hizmet etmiyor”muş
Livaneli, 2 Eylül Pazar günü, yani reklâm henüz yayına yeni gireceği sırada yazdığı bir yazıyla ise, konuya ‘ucundan’ değinmişti. Şarkılarının herkes tarafından söylenmesine açık olduğunu belirten Livaneli, şu ifadeleri kullanmıştı: “Birkaç yıl önce Sinan Çetin bana bir reklâm filminde oynamam için büyük paralar teklif etmişti. ‘Sadece masada oturup çalışırken görüneceksin’ diyordu. Ben de bunu yapamayacağımı belirtmiş, özür dilemiştim. Ama bestelerimin fon müziği olarak kullanılması, tamamen tersi bir amaca hizmet etmediği sürece kötü bir şey değil diye düşünüyorum. Sonuçta şarkılar bizim, her zaman bizim.”

Vodafone şarkıya yorum mu kattı, para mı ödedi?
Vodafone’un reklâmında şarkının sadece ezgisi kullanılıyor; ancak bu, ezginin hemen şarkının ismini ve sözlerini akla getirdiği gerçeğini değiştirmiyor. Livaneli ise yazısında, Vodafone reklâmında kullanılan melodinin açıkça çağrıştırdığı “özgürlük” temasının “tüketme özgürlüğü” ile bağdaştırıldığını, yani eserin yazılış amacının “tamamen tersi bir amaca hizmet ettiğini” görmezden geliyor. Konuyu da “şarkılarının farklı yorumlanmasına açık olma” yaklaşımına bağlıyor. Ancak Vodafone’un şarkıya “özgün bir yorum katma” gibi sanatsal kaygılarla değil, ticari kaygılarla yaklaştığı açık. Dolayısıyla devreye, Livaneli’nin yazısında hiç söz etmediği “kullanım ücretleri” giriyor.

E-posta kutusu dolmuş
Livaneli’nin resmi sitesinde belirtilen iletişim adresine yazılan e-posta mesajlarına yanıt alınamazken, Vatan gazetesindeki e-posta adresi de atılan mesajları kabul etmiyor ve hata veriyor. Vatan gazetesi ise bu durumu “posta kutusunun dolması” ile açıklıyor.

Livaneli şarkılarını Universal Music’e sattı, Universal istediğine satar
Öte yandan geçen hafta Vatan gazetesi aracılığıyla bilgi almaya çalışan kişilere şu metin gönderildi: “Zülfü Bey İstanbul’da değil. Sorunuzu, asistanı olarak ben yanıtlamak istedim. Geçen yıl yapılan bir anlaşma ile Zülfü Livaneli’nin bütün eserlerinin kullanımı Universal Music’e devredilmiştir. Vodafone reklâmı da bu kapsamda Universal’ın verdiği izne tabidir.”

Eğer bu açıklama gerçeği yansıtıyorsa bile, Livaneli’nin bu ticari anlaşma sonucunda 2 Eylül tarihli yazısında söz ettiği “tamamen tersi bir amaca hizmet etmeme” koşulunu asla sağlama alamayacağı görülüyor. Livaneli şarkılarının önümüzdeki tarihlerde nerelerde karşımıza çıkabileceği, artık arz-talep dengelerine ve önerilecek rakamlara bağlı.

“300 bin dolara sattı, konserlerde de söylemeyecek”
Son olarak dün Gerçek Gündem adlı haber portalında çıkan bir haberde, “Livaneli’nin şarkıyı Vodafone’a 300 bin dolara sattığı” iddia edildi. Habere göre, şirketle sözleşme imzalayan Livaneli, ”3 G Kampanyası” boyunca Özgürlük’ü hiçbir yerde söylemeyeceği konusunda da garanti verdi. Bir hafta önce Harbiye’de konser veren Livaneli’nin, Özgürlük’ün Kürtçe sözlerle seslendirilmesi teklifini “Şarkının hakları Vodafone’da, bu yüzden söyleyemeyiz” diyerek reddettiği öne sürüldü.

‘Özgürlük’ şiirini yazan Paul Éluard kimdir?
Éluard’ın ‘Liberté’ adlı şiiri birçok ülkenin diline çevrilip bestelenirken, birçok şiiri çeşitli ülkelerde ve farklı sanat dallarında ortaya konulan yapıtlara esin kaynağı oldu. Şiiri Türkçe’ye kazandıran, Türk şiirinin iki önemli ismi Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli olmuştu. I. Dünya Savaşı sırasında bir nöroloji koğuşunda çalışan Éluard, savaş sonrasında gerçeküstücü ve dadacı akımın öncülerinden oldu. Éluard daha sonra Fransız Komünist Partisi`ne üye oldu, 1933 yılında ihraç edildi. Şair, yaşamının son yıllarında Fransa’nın sömürgeci politikaları ve Cezayir Savaşı ile ilgili çalışmalarda bulundu.

K: soL