29 Kasım 1851, Tiflis: ‘Genellikle kadınları çok kıskanırdım. İdeal aşkı, kişinin sevdiğine karşı tam bir özveri içinde bulunması olarak anlıyorum. Ve ben de böyle yapıyorum.’(62)
13 Ekim 1852: ‘Aşk yok. Yalnızca cinsel ilişkiye yönelik fiziksel bir gereksinim ve bir yaşam arkadaşına duyulan rasyonel gereksinim var.’(90)
1 Ekim 1856, Yasnaya Polyana: ‘Ama Tanrıya şükür Valeriya’yı daha az düşündüm. Ona aşık değilim; ama bu ilişki yaşamımda daima bir yer tutacak. Ve eğer aşkı tanımıyor olsaydım, şimdi hissettiğim küçük başlangıçlardan yargıya vararak, çok şiddetli bir aşk yaşayabilirdim ve Tanrı korusun aşık olduğum kişi Valeriya olabilirdi. Son derece sığ, prensipleri yok ve buz kadar soğuk. Bu yüzden de dikkati hep başka yerde.’(174)
23 Kasım 1856: ‘Aleksandra Petrovna’yı düşünürken, bir yandan da Valeriya hiç aklımdan çıkmadı.’(180)
29 Nisan/11 Mayıs 1857, Cenevre: ‘Aşık olmaya son derece hazırım. Bu korkunç bir şey!’(194)
12/24 Mayıs 1857, Clarens: ‘Aşk –hem de fiziksel aşk- beni boğuyor. Mariya Yakovlevna çok çekici bir kadın. Aşırı derecede kendimle ilgileniyorum. Hatta kendime aşığım bile diyebilirim; çünkü içinde başkaları için çok fazla aşk var.’(194)
17 Eylül 1858: ‘Öğle yemeğini Behrs’lerde yedim. Ne kadar tatlı kızlar!’(216)
22 Eylül 1861, Moskova: ‘Liza Behrs (Sofiya’nın ablası) beni ayartıyor; ama bundan bir şey çıkmayacak. Yalnızca hesaplarla olmuyor ve aramızda bir duygu yok.’ (228)
23 Ağustos 1862, Moskova: ‘Kendimden korkuyorum –ya bu aşk değil, yalnızca aşk arzusu ise? Onun (Sofiya Behrs) yalnızca zayıf yönlerine bakmaya çalışıyorum; Ama yine de… Bir çocuk! Neden olmasın!’(230)
24 Ağustos 1862: ‘Sonya’yı daha az düşünüyorum; ama düşündüğüm zaman mutlu oluyorum.’(230)
12 Eylül 1862: ‘Aşık olmanın mümkün olacağına hiç inanmadığım halde aşık oldum. Çılgına döndüm; eğer böyle giderse kendimi vuracağım… Evet Dublitski’yim ama aşk beni güzelleştiriyor. Evet, yarın evlerine gideceğim.’(235)
Evlendiklerinde Tolstoy 34, Sofya (Sophia) 18 yaşındaydı. On üç çocuk doğurdu. Bunlardan sekiz çocuk yaşadı. Tolstoy’un asistanlığını yaparak romanlarını temize çekti. Günlüğünde: “42 yıl Lev’le birlikte yaşadım, hayatı paylaştım. Ama nasıl bir adam olduğunu hala anlamış değilim!..’” dedi.
Tolstoy, Sophia; Günce (1862-1910)
Çev. Muzaffer Kuşuloğlu, Düşün yayınları, Birinci basım, 1985, İstanbul, 717s.