Atinalı Demades, cenaze levazımatı satmayı meslek edinmiş bir kişiyi, bu işten aşırı kazanç beklediği ve bu kazancın onun için ancak çok sayıda kişinin ölümüyle mümküm olabileceği gerekçesiyle mahkûm etmiş.
Hiçbir yarar bir başkasının zararına olmadan gerçekleşmez düşüncesinden hareket edersek bu yanlış bir yargı olur; bu hesaba göre her türlü kazancın kınanması gerekir.
Tacir iyi kazancı ancak gençliğin çok para harcamasıyla yapar; çiftçi buğdayların fiyatı yükseldiğinde, mimar evler yıkılınca, adalet görevlileri davalarda ve insanların anlaşmazlıklarında iyi kazanç sağlar. Din adamlarının kişisel onuru ve işlevi bizim ölümümüzden ve günahlarımızdan hasıl olur. “Bir doktor dostlarının sağlığından bile hoşlanmaz” der bir eski Yunan mizahçısı; hiçbir asker de yurdunun barış içinde olmasından hoşnut omaz. Daha kötüsü de, bunu araştıran kişi, içsel arzularımızın genellikle başkalarının zararına doğduğunu ve beslendiğini keşfedecektir.
Düşünürken aklıma bir fantezi gibi şu geldi; doğa bu konuda da genel kuraldan sapmıyor; çünkü doğa bilimcilere göre herşeyin doğumu, beslenmesi ve artışı bir başka şeyin bozulması ve çürümesi ile oluyor:
Nam quodcunque suis mutatum finibus exit, Continuo hoc mors est illius, quod fuit ante.(Lucretius, II, 753, III, 519)
“Zira herhangi bir şey biçim ve doğa değiştirirse, önceden mevcut nesnenin ölümüyle olur.”
Michel de Montaigne
Denemeler 1 | Say Yayınevi
